5. Goed huurderschap
A. Bijzondere huurcontracten voor bijzondere huurders
Veel RIBW-woningen zijn eigendom van corporaties, maar de huur wordt betaald door de zorginstelling. Problematisch huurgedrag is dan het probleem van de zorginstelling. Als zelfstandig wonende huurders overlast veroorzaken, de huur slecht of niet betalen of hun woning laten verloederen, liggen de problemen daarentegen op het bordje van de woningcorporatie. Het is verstandig met zorgpartijen afspraken te maken over de toewijzing van woningen en over de thuisbegeleiding van huurders met een psychiatrische aandoening of verstandelijke beperking. ‘Omklap-‘ of ‘verdiencontracten’ kunnen hierbij een effectief instrument zijn. Bij dit soort contracten staat het huurcontract eerst een periode op naam van de zorginstelling. Als de cliënt zich een goed huurder toont, wordt het huurcontract omgezet op naam van de bewoner.
| Nijmeegse corporaties gebruiken 'omklapcontracten' De Nijmeegse corporaties maken gebruik van omklapcontracten: minimaal een jaar staat het contract op naam van de zorgorganisatie. Bij goed huurderschap komt het contract op naam van de bewoner. Bij verhuringen die via de Werkgroep Bijzondere Bemiddeling (WBB) verlopen, kunnen bijzondere afspraken worden gemaakt, zoals over verplichte bewindvoering. Een andere vorm waarbij wonen en zorg in de eerste periode van het zelfstandig wonen zijn gekoppeld, is het ‘driehoekscontract’. De cliënt krijgt een eigen huurcontract, maar verplicht zich in dat contract mee te werken aan zorg en begeleiding. Daarvoor wordt gekoppeld aan het huurcontract een contract opgesteld met een zorginstelling. Stopt de cliënt de begeleiding, dan kan de woningcorporatie het huurcontract beëindigen. |
| Een driehoeksverhouding tussen Wooncompagnie, GGZ NHN en de cliënt Wooncompagnie werkt samen met GGZ NHN aan het zelfstandig laten wonen van GGZ-cliënten. Samen met de GGZ-instelling zoekt Wooncompagnie naar geschikte woningen voor cliënten die zelfstandig kunnen en willen wonen. De cliënt krijgt een zelfstandig huurcontract met een daaraan gekoppeld begeleidingscontract of een ‘verdiencontract’. Bij de laatste contractvorm kan de cliënt zijn zelfstandig huurcontract verdienen door zich een goed huurder te tonen. Wooncompagnie heeft korte lijnen met GGZ NHN. Van iedere zelfstandig wonende cliënt staan de contactgegevens van de begeleider in het systeem van Wooncompagnie. Als zich problemen voordoen, kan snel worden ingegrepen. Ook de wijkagent is op de hoogte waar GGZ-cliënten wonen en wordt betrokken bij het voorkomen en bestrijden van eventuele overlast. |
| Dagbestedingstraject van RIBW met corporatie Laagdrempelige dagbestedingsprojecten aan mensen uit de doelgroep Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) bieden aan de deelnemers veel voordelen: hun dag- en nachtritme kan worden bevorderd, hun zelfvertrouwen kan worden vergroot, en het vertrouwen in de maatschappij kan worden hersteld. De dagelijkse leiding van PakAan is in handen van twee medewerkers van de RIBW Gooi & Vechtstreek. Voor de organisatie van de werkzaamheden en de begeleiding van de PakAaners worden zij ondersteund door meerdere vrijwillige coördinatoren en een administratief medewerker. Er wordt gewerkt op basis van vrijwilligheid, in principe kan iedereen uit de doelgroep meedoen met de projecten. Het project is van meet af aan een cliëntgestuurd project; deelnemers hebben dus grote invloed op de vorm en inhoud van de activiteiten. Er zijn verschillende projecten, zoals een veegproject in de buurt van nachtopvang De Cocon in Hilversum, dat de buurt laat zien dat daklozen vaak ook bereid zijn om bij te dragen aan de samenleving. Een tuinproject vervult een taak voor woningcorporatie Dudok Wonen. De cliënten knappen tuinen op voordat een woning wordt opgeleverd. |
| Proefwonen Groningen De Groninger Corporaties zien het als hun gezamenlijke taak ook woningzoekenden die nog niet geheel zelfstandig kunnen wonen van onderdak te voorzien. Vanuit deze gedachte is in 2008 samen met diverse zorginstellingen het instrument Proefwonen ontwikkeld. Proefwonen helpt inwoners van Groningen die het wonen zonder begeleiding zelf (tijdelijk) niet kunnen. De zorginstelling bepaalt of hun cliënt toe is aan zelfstandig wonen en sluit een afsprakencontract met de cliënt af. Er worden afspraken gemaakt over het accepteren van verplichte woonbegeleiding en andere noodzakelijke zorg. De zorginstelling huurt vervolgens gedurende een jaar een woning van één van de corporaties. Als de cliënt de afspraken nakomt en zich als een goed huurder gedraagt, krijgt deze het huurcontract na een jaar op eigen naam. Met een succeskans van 95% zijn de afgelopen jaren via Proefwonen honderden personen verspreid over de hele stad aan zelfstandige woonruimte geholpen. |
B. Participatie in de wijk
Vanuit het oogpunt van preventie is het van belang dat mensen met een psychiatrische achtergrond of een verstandelijke beperking worden opgenomen in de sociale structuur van hun straat en buurt. Dat is niet vanzelfsprekend omdat buurtbewoners vaak bang zijn of onzeker over hoe zij deze buren kunnen aanspreken. Er zijn verschillende aanpakken ontwikkeld om de acceptatie van zelfstandig wonende mensen met een psychiatrische aandoening te ondersteunen. Dit vraagt om goede informatievoorziening aan buren als er een woning wordt toegewezen aan een bewoner met psychiatrische problemen. Woningcorporaties kunnen het initiatief nemen om samen met partners een dergelijke aanpak in (delen van) hun werkgebied te implementeren.
| Eenzaamheid bestrijden, integratie bevorderen: project in Amersfoort Op initiatief van Ravelijn (vrijwilligersorganisatie) werd in 2002 in Amersfoort een initiatiefgroep opgericht om gezamenlijk na te denken over een aanpak om vereenzaming van psychiatrische patiënten tegen te gaan en integratie en participatie te bevorderen. Hier is 'Wijk en Psychiatrie' uit ontstaan. In 2005 is in de wijk Schothorst gestart met de uitvoering. Inmiddels is het project uitgerold in andere wijken en naar nieuwe doelgroepen; mensen met niet aangeboren hersenletsel en mensen met een licht verstandelijke beperking. Sinds 2014 wordt de werkwijze ook uitgerold naar licht dementerenden die in de wijk wonen. In Amersfoort is de aanpak sinds een half jaar overgegaan op de naam 'Wijk en Participatie' (WeP). WeP kan gezien worden als onderdeel van een breder maatschappelijk steunsysteem. In Amersfoort wordt het project uitgevoerd in een samenwerkingsverband tussen Welzin (welzijnswerk), Ravelijn (vrijwilligersorganisatie) en diverse zorgorganisaties waaronder Kwintes, GGZ Centraal en RIAGG Amersfoort (GGZ instellingen). Waar nodig wordt ook contact gezocht met woningcorporaties, Beweging 3.0 (maatschappelijke dienstverlening) en Inloophuis Schothorst (kleinschalige inloopvoorziening). De aanpak richt zich enerzijds op het creëren van ontmoetingsplekken in de wijk (dit zijn plekken waar mensen op een laagdrempelige wijze anderen kunnen ontmoeten en waar activiteiten kunnen plaatsvinden) en anderzijds op het leggen van contacten en het ondersteunen van deelnemers bij contacten en activiteiten. Hiernaast zet WeP in op het doorbreken van stigmatisering en vooroordelen bij de buurtbewoners en op het bevorderen van de sociale samenhang in de wijk. Uit de evaluatie blijkt dat zowel deelnemers als professionals WeP als positief ervaren. Betrokken professionals geven aan dat buurtbewoners een toenemend gastvrije houding aannemen en dat het stigma afneemt. Volgens de deelnemers draagt de aanpak bij aan een (zinvolle) dagbesteding en gaat het eenzaamheid en stigma tegen. Deelnemers komen meer buiten en doen vaker mee aan activiteiten in het wijkcentrum. De meeste deelnemers doen (nieuwe) contacten op tijdens de activiteiten en samenkomsten. Dit contact is wel voornamelijk met 'lotgenoten', er is nog weinig sprake van integratie met andere buurtbewoners. Gedurende deelname aan WeP ontstaan er steeds meer mogelijkheden voor de deelnemers om vrijwilligerswerk te doen. Dit biedt de kans om op de lange termijn participatie en integratie te vergroten. |
| In Nijmegen geen zwarte lijst Als huurders in Nijmegen na diverse interventies toch 'slecht huurderschap' blijven vertonen, worden ze uit huis gezet. Maar zodra zij blijk geven van herstel, hun gedrag hebben verbeterd en woonbegeleiding accepteren gaat de corporatie opnieuw met ze in zee. Als er sprake is van huurachterstanden dienen de bewoners wel altijd een nabetaling te doen, zodat zowel voor hen als voor de overige huurders duidelijk is dat huurachterstanden niet ongestraft kunnen oplopen. |
| Wonen Limburg en Key-ring Wonen Limburg is initiator van het Key-ring-project, dat beoogt via een netwerk mensen in een buurt te bundelen. Het gaat om mensen die zelfstandig wonen en in dit netwerk hun vaardigheden en talenten delen met de anderen. Aan de kring is een vrijwilliger toegevoegd die de leden van het netwerk regelmatig ziet en weet waar behoefte aan is. De vrijwilliger stimuleert ook de samenwerking in het netwerk. Key-ring heeft tot doel om de levenskwaliteit van (kwetsbare) mensen in het netwerk te verhogen. De corporatie zou hierbij kunnen helpen door bijvoorbeeld aan de vrijwilliger een woning ter beschikking te stellen. |