Herplaatsbare woonruimte voor mantelzorg
Om het bij elkaar wonen van zorgvrager en mantelzorger mogelijk te maken, worden - naast de vaste kangoeroewoningen -verplaatsbare mantelzorgunits aangeboden. Er zijn kleine units op de markt, bestaande uit een kamer met badkamer, die tegen een bestaande woning geplaatst kunnen worden. Deze kleine units worden ook wel aangeduid als Wmo-units als de gemeente de kosten geheel of gedeeltelijk op zich neemt. Er zijn ook flexibele complete mantelzorgwoningen ontwikkeld, die alle voorzieningen van een vast huis hebben. De flexibele mantelzorgwoningen kunnen, als tijdelijke voorziening, op of bij het erf van een gewone woning worden geplaatst. De woningen zijn, net als de kleinere units, herbruikbaar. De mantelzorgwoning voorziet in de behoefte van mantelzorgers en zorgvragers om weliswaar dichtbij elkaar, maar niet in dezelfde woning te wonen.
- Dit artikel is onderdeel van de Special Mantelzorg
Vraag naar woonvormen in nabijheid
Aan personen onder de 45 jaar is gevraagd of er interesse is voor een woonvorm waarbij ouders en kinderen dicht bij elkaar wonen, maar niet in dezelfde woning. Van hen antwoordde 55% positief, waarvan ruim 15% met een volmondig "ja" en bijna 40% met "misschien. Het percentage mensen dat binnen 5 jaar interesse heeft voor een dergelijke woonvorm ligt echter maar rond de 3% van de Nederlanders onder de 45 jaar. Voor woningcorporaties betekent dit dat ongeveer 25.000 huurders onder de 45 jaar binnen vijf jaar belangstelling hebben voor een woonvorm die het mogelijk maakt dicht bij hun ouders te wonen ('Kansen kangoeroe- of mantelzorgwoning nemen toe', onderzoek van USP Marketing Consultancy bv, pdf).
Aanbod van mantelzorgunits
Er zijn diverse bedrijven die dergelijke voorzieningen aanbieden, waaronder PasAan en Hodes. Er zijn tussen de 100 en 200 verplaatsbare Wmo-units in Nederland geplaatst, achter of naast de bestaande woning, met een verbinding via deur, kozijn of schuifpui. Van de complete mantelzorgwoningen zijn er minstens tien geplaatst.
De mantelzorgwoning, ei van Columbus?
Met een flexibele aanbouw wordt een huishouden voorzien van extra woonruimte op de begane grond, zodat het mogelijk is een partner of kind gelijkvloers te verzorgen. Met een mantelzorgwoning op het erf gaan twee huishoudens samen wonen op één perceel.
De mantelzorgwoning van het bedrijf PasAan is een compleet huis met een hal, woonkamer met open keuken, slaapkamer en badkamer met toilet. De woning is voorzien van veel faciliteiten voor mensen met beperkingen: verstelbare wastafels, tilhulpmiddelen en zorggerelateerde ICT-toepassingen. De kwaliteit is zodanig dat de woning het gehele jaar door bewoond kan worden. Het formaat (9 x 6 meter) maakt dat hij alleen in grotere tuinen (> 70m2) kan worden geplaatst. Het grote stedenbouwkundige voordeel is de herplaatsbaarheid.
Bezwaren zijn gelegen in de sfeer van bestemmingsplannen, plaatsings- en exploitatiekosten. De problemen met bestemmingsplannen, die alleen plaatsing voor een beperkte periode toestonden, zijn binnenkort voorbij. Het kabinet heeft een besluit in procedure gebracht dat regelt dat mantelzorgwoningen voortaan vergunningvrij op het achtererf kunnen worden gebouwd. Ook kunnen bouwwerken bij een woning gebruikt gaan worden voor mantelzorg. Het streven is dat dit besluit op 1 oktober 2014 in werking treedt.
Corporatie-initiatieven
Woonic. in Eindhoven
Half mei 2008 plaatste Wooninc. in Eindhoven als eerste woningcorporatie in Nederland een mantelzorgwoning in de tuin van de familie van één van haar huurders. De huurder van de mantelzorgwoning is de moeder van de eigenaar van de woning. Samen met hun gezinnen en de professionele thuiszorg nemen zij de zorg voor hun dementerende moeder op zich. Wooninc. heeft berekend dat er per twee jaar zich één gegadigde onder haar huurders zou bevinden. Wooninc heeft de mantelzorgwoning in eigendom. De gemeente betaalde de plaatsingskosten.
Waarom exploiteert een corporatie herbruikbare mantelzorgunits? Ineke van den Oetelaar, communicatieadviseur van Wooninc., legt uit dat de reden om mee te doen aan dit experiment gelegen is in een primaire taak die de corporatie zich stelt: het bouwen voor bijzondere doelgroepen en het beschikbaar stellen van huurwoningen voor hen die om wat voor reden dan ook niet in staat zijn om zelf in woonruimte te voorzien. Wij willen ons vooral profileren in het wonen met service en zorg voor ouderen.
Daarnaast leveren flexibele wooneenheden volgens de corporatie een bijdrage aan het verminderen van het tekort aan specifieke woonruimte voor senioren, die eventueel weer een woning vrijmaken voor jongeren. De mantelzorgunit voorziet volgens haar duidelijk in een vraag. Doordat de zorg voor een groot deel wordt verleend door mantelzorgers is het maatschappelijk rendement hoog. Maar ook professionele zorg en digitaal toezicht op afstand dragen een steentje bij.
Rentree in Deventer
Rentree, woningcorporatie in Deventer, heeft een mantelzorgwoning geplaatst in het openbaar groen naast de woning van de schoonouders van een jonge vrouw met een ernstige invaliderende ziekte, in afwachting van orgaantransplantatie. Rentree zegt van zichzelf niet voorop te lopen in het maken van specifiek beleid voor mantelzorgers. De gemeente Deventer heeft de woningcorporatie en het zorgkantoor gevraagd om medewerking in dit speciale geval. Bij wijze van pilot heeft Rentree er in toegestemd. Een probleem is volgens de corporatie dat er geen goed zicht te krijgen is op de vraag naar dit soort voorzieningen voor woonproblemen van mantelzorgers. De corporatie koos een incidentele oplossing.
Rentree wil in de eerste plaats bouwen voor een brede populatie. De tijdelijkheid is in het geval van Deventer wel heel dringend, de ontheffing is voor vijf jaar verleend en kan, vanwege de bijzondere locatie, niet verlengd worden.
Mooiland Maasland in Boxmeer
Corporatie Mooiland Maasland (Grave) vond alleen de gemeente Boxmeer bereid mee te werken aan plaatsing van een mantelzorgwoning.
Particuliere plaatsing: bewoners enthousiast
In april 2009 is in Oostzaan een mantelzorgwoning geplaatst, de tweede in Nederland die door een particuliere eigenaar is gekocht. De plaatsingskosten zijn ook door de bewoners zelf betaald. De bewoners zijn laaiend enthousiast: een broer kan na een aantal jaren verblijf in het verpleeghuis weer zelfstandig, op het erf van zijn familie gaan wonen. Het traject om de vergunning te krijgen verliep voorspoedig.
Handreiking realisatie mantelzorgwoningen
Voor vier gemeenten in Noord Holland - Beemster, Schermer, Graft de Rijp en Zeevanck- wordt in het kader van de Wonen, Welzijn en Zorgprojecten van de provincie Noord-Holland een draaiboek ontwikkeld voor het plaatsen en exploiteren van mantelzorgwoningen.
Mantelzorgwoningen in bestemmingsplannen
Beperkingen in de Wet op de Ruimtelijke Ordening vormden een belangrijk knelpunt voor het plaatsen van flexibele mantelzorgeenheden. Door wijziging van de Wet op de Ruimtelijke ordening wordt het voor gemeenten vanaf 1 juli 2010 makkelijker om ontheffing van een bestemmingsplan te verlenen voor een periode langer dan 5 jaar.
