We spreken van kleinschalig groepswonen als een kleine groep mensen, die intensieve zorg en ondersteuning nodig hebben, met elkaar in een groepswoning wonen waardoor het voor hen mogelijk is een zo normaal mogelijk leven te leiden. Het gewone wonen in wijk of dorp staat voorop. Mensen zijn in de eerste plaats bewoner van hun eigen appartement of groepswoning. De zorg is wel aanwezig, maar voegt zich naar het wonen van de bewoner.
De woonvormen worden vaak gerealiseerd in een 'gewone' woonwijken. De afgelopen jaren zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar diverse aspecten van de vermaatschappelijking. Lees meer.
De zorgbrede ontwikkeling van kleinschalige woonvormen voor zorgintensieve groepen is essentieel bij de omslag van intramurale zorg naar extramuralisering en vermaatschappelijking. Deze ontwikkeling is te zien in de verschillende zorgsectoren.
In de sector verstandelijk gehandicapten is het omvormen van grootschalige instellingen tot gezinsvervangende tehuizen (GVT) en kleinschalige woonvormen in wijken en dorpen vanaf de jaren negentig op grote schaal toegepast. In de verstandelijk gehandicaptensector komen zowel het groepswonen, het zelfstandig wonen als tussenvormen voor. De keuze is afhankelijk van de mogelijkheden en de wens van de bewoner. Er is een verschil in de woonbehoefte voor mensen met een licht verstandelijke handicap (LVG) en mensen met een sterk gedragsgestoord ernstig meervoudige handicap (SGEVG).
De woonvormen worden vaak gerealiseerd in een 'gewone' woonbuurt. Soms worden op een 'terrein' waar al mensen met een handicap wonen ook woningen gerealiseerd voor andere mensen (zonder handicap): men spreekt dan van omgekeerde integratie.
Bij de woonvormen voor lichamelijk gehandicapten staat veel meer het zelfstandig wonen voorop. Het hebben van een eigen woning met de mogelijkheid om assistentie in te roepen wanneer dit gewenst wordt door de bewoners zelf. De sector lichamelijk gehandicapten kent ook kleinschalige woonvormen in de wijk bijvoorbeeld in gezinsvervangende tehuizen (GVT).
Daarnaast kent de sector ook veel mogelijkheden om zelfstandig te wonen. Bijvoorbeeld in een woning in één van de 69 ADL-clusters. Een ADL-cluster is samengesteld uit 12 tot 18 speciaal aangepaste woningen en een centrale unit van waaruit de hulpverlening plaatsvindt. Omdat 68 van deze clusters worden beheerd door de Stichting Fokus Exploitatie, staan de woningen ook bekend als Fokuswoningen. Met name lichamelijk gehandicapten wonen in plaats van in een groepswoning vaak in een zelfstandige levensloopwoning met diensten en zorg thuis.
De meeste mensen met zintuiglijke problematiek, al of niet gecombineerd met een verstandelijke handicap en/of andere problematiek, wonen zelfstandig, individueel of met anderen. Zij ervaren belemmeringen in hun omgeving. Deze zijn zichtbaar op het gebied van oriëntatie, mobiliteit en het uitvoeren van activiteiten. Naast de ruimtelijke eisen als gevolg van fysieke beperkingen op het terrein van de (zelf)zorg (ADL) en de mobiliteit is aandacht nodig voor een overzichtelijke indeling van het gebouw en voor de onderwerpen licht, kleurcontrasten, tast en geluid.
De afgelopen decennia zijn ook mensen met zintuigelijke handicaps steeds vaker in woonwijken gaan wonen. De verschillen tussen de instellingen zijn echter groot, van vrijwel volledig buiten de hoofdlocatie gesitueerde woonvormen tot overwegend op de hoofdlocatie gesitueerde (groeps)woningen.
In de verpleeghuissector wordt steeds meer zorg buiten de muren van instellingen geleverd. Daarnaast zijn voor somatische cliënten tot nu toe enkele speciale woonprojecten ontwikkeld. Vaak zijn ze bestemd voor relatief jonge verpleeghuisbewoners. De projecten vertonen veel overeenkomsten met projecten die worden opgezet vanuit de woonvormen voor lichamelijk gehandicapten. Meer hierover in het artikel 'Woonvormen voor mensen met een lichamelijke handicap of een somatische verpleeghuisindicatie'. Lees artikel (pdf, 132 kb).
Bij het kleinschalig groepswonen voor mensen met dementie benadert het wonen zoveel mogelijk dat van een normale thuissituatie in een huiselijke en herkenbare omgeving waarin zorg wordt geboden. De groepswoning is het huis van de bewoners waarin zich ook de dagelijkse taken afspelen die in het huishouden gebeuren. Er is een huiskamer, er wordt gekookt en gemeenschappelijk gegeten. Daarnaast hebben de bewoners een eigen kamer waarin zij zich terug kunnen trekken. Een kamer ingericht met eigen spullen en volgens de eigen smaak.
Ook voor mensen met dementie worden steeds meer projecten kleinschalig groepswonen ontwikkeld. Het Kenniscentrum Wonen-Zorg heeft de projecten en plannen voor kleinschalig groepswonen voor mensen met dementie geïnventariseerd en opgenomen in de Databank Wonen-Zorg.
Op basis van deze databank kan een beeld geschetst worden van deze ontwikkeling. In 2010 is een kwart van de benodigde verpleeghuiszorg voor mensen met dementie kleinschlaig. De verschillen tussen de ontwikkeling van kleinschalig wonen in de verschillende provincies zijn aanzienlijk. Lees meer.
