Weerbaarheid als antwoord op vergrijzing?

Anticiperen op de toekomst

Vergrijzing is een nieuw fenomeen waar we nog weinig van af weten en waar een hoop onzekerheden en vragen over bestaan. Ouderen zijn heel divers als het gaat om gezondheid, welstand, activiteiten en huisvesting. Volgens de auteurs is het versterken van de weerbaarheid van het individu en de samenleving een antwoord. Die weerbaarheid wordt bepaald door gezondheid, pensioen, vermogen, de woonsituatie en het vermogen zich aan te passen, te leren. Op maatschappelijk niveau zijn sociale en technologische innovaties belangrijk. Eén ding is zeker: vergrijzing is een langdurig fenomeen. Anticiperen op de toekomst is nodig.

Belangrijkste bevindingen

Het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg zet voor u de belangrijkste bevindingen op een rij wat betreft wonen, zorg en welzijn:

• Na 2035, als de babyboomers overlijden, begint een geleidelijke vergroening. In Nederland eerder dan in andere Europese landen. Immigratie kan helpen om de tekorten op de arbeidsmarkt op te vangen. Automatisering en sociale innovatie is ook verstandig, dus slimmer organiseren en menselijk kapitaal inzetten.
  
• Ouderen hebben relatief veel vermogen: de waarde van het huis minus de hypotheekschuld en het overige financiële vermogen. Maar ongeveer 40% van de ouderen heeft geen of nauwelijks vermogen. 
  
• Omdat zij ouder worden maken vrouwen meer gebruik van zorg dan mannen. Nu ook de levensverwachting van mannen toeneemt, hebben vrouwen in de toekomst op hoge leeftijd nog een partner die hen mogelijk kan ondersteunen. Het CBS verwacht hierdoor een afname van het aantal vrouwen in een verpleeg- of verzorgingshuis en een afname van het beroep op thuiszorg.
  
• Ouderen hebben een kleinere actieradius en zijn meer aangewezen op hun directe woonomgeving. Ook brengen zij meer tijd door in hun woning: 70% van de tijd. De kwaliteit van de woning en woonomgeving is dus belangrijk. Het afweersysteem van ouderen werkt minder goed, dus zijn zij gevoeliger voor slechte ventilatie. De balanscontrole en het reactievermogen nemen af, waardoor zij meer risico lopen te vallen. Er is behoefte aan geschikte woningen en ICT. Domotica kunnen hierbij behulpzaam zijn. Een toegankelijke woonomgeving zowel op sociaal gebied als zorggebied is essentieel. Veiligheid, ontmoeten, rollatorvriendelijke stoepen, voorzieningen nabij zijn hierbij van belang.
  
• Vooral vanaf 2025 merkt de woningmarkt veel van de vergrijzing. Dan is bijna een kwart van de bevolking 65 jaar of ouder. Dat duurt tot ongeveer 2060. Vooral na het 75e levensjaar krijgen mensen vaker te kampen met beperkingen. Zij kunnen te maken krijgen met verslechterde mobiliteit, krijgen moeite met trappenlopen. Voor de woningmarkt is het zaak te letten op deze groep 75-plussers. Zij groeien van 1,1 miljoen in 2011 naar 2,5 miljoen in 2040. Ook het aantal 85-plussers neemt verhoudingsgewijs toe. Er zijn wel grote regionale verschillen.
  
• De auteurs halen het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg aan wat betreft de huizenvoorraad (pagina 56). Ongeveer 1,5 miljoen woningen worden als toegankelijk beschouwd. Verder beschikt Nederland ook nog over aanpasbare woningen die toegankelijk gemaakt kunnen worden.
  
• Door de crisis en tegenvallende pensioenuitkeringen zouden ouderen kunnen overwegen hun huis te verkopen. Hierdoor zou een overschot aan huizen kunnen ontstaan. Dit hangt onder meer af van de koers van het pensioenbeleid.
  
• Naar verwachting zijn de meeste woningen nodig in de randstad. Krimpregios blijven waarschijnlijk te maken houden met stagnerende woningverkoop. Het aantal oude ouderen en eenpersoonshuishoudens neemt toe. De auteurs pleiten voor meer aangepaste woningen, aanleunwoningen met een zorgvoorziening en woongroepen die geschikt zijn voor ouderen met een beperking.

Meer informatie

• Download het volledige rapport 'Het succes van de vergrijzing' (4,25 mb, pdf)
• Lees meer over het rapport 'Actief ouder worden in Nederland' van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI)
• Bekijk de KCWZ-webspecial Active Ageing